Depressie is een ernstige mentale aandoening die wordt gekenmerkt door aanhoudende gevoelens van verdriet, hopeloosheid en verlies van interesse in activiteiten. Symptomen omvatten slaapstoornissen, concentratieproblemen, vermoeidheid en veranderingen in eetlust. Stemmingsstoornissen variëren van lichte depressieve episodes tot ernstige vormen zoals de bipolaire stoornis, waarbij periodes van depressie afgewisseld worden met manische episodes gekenmerkt door verhoogde energie, verminderde slaapbehoefte en impulsief gedrag.
In België zijn verschillende antidepressiva beschikbaar op voorschrift. SSRI-antidepressiva zoals sertraline, fluoxetine en paroxetine worden vaak als eerste keuze voorgeschreven vanwege hun gunstige bijwerkingenprofiel. SNRI-antidepressiva zoals venlafaxine en duloxetine bieden een alternatief voor patiënten die niet reageren op SSRI's. Voor complexere gevallen kunnen tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline worden overwogen, terwijl stemmingsstabilisatoren zoals lithium en valproaat essentieel zijn bij bipolaire stoornissen.
Antidepressiva werken door neurotransmitters in de hersenen te beïnvloeden, wat enkele weken kan duren voordat effect merkbaar is. De behandelduur varieert meestal van 6 maanden tot meerdere jaren. Mogelijke bijwerkingen zijn:
Voor optimale resultaten wordt medicatie vaak gecombineerd met psychotherapie, zoals cognitieve gedragstherapie.
Angststoornissen vormen een groep van mentale aandoeningen waarbij excessieve angst en bezorgdheid centraal staan. De gegeneraliseerde angststoornis kenmerkt zich door chronische, oncontroleerbare zorgen over verschillende levensgebieden. Paniekstoornis manifesteert zich door plotselinge, intense paniekaanvallen met fysieke symptomen zoals hartkloppingen en ademhalingsproblemen. Sociale angststoornis betreft intense angst voor sociale situaties en beoordeling door anderen, terwijl specifieke fobieën zich richten op bepaalde objecten of situaties zoals hoogtes, dieren of medische procedures.
Voor de behandeling van angststoornissen zijn in België verschillende medicijnen beschikbaar. Benzodiazepines zoals lorazepam, alprazolam en diazepam bieden snelle verlichting maar zijn bedoeld voor kortdurend gebruik vanwege het risico op afhankelijkheid. SSRI-antidepressiva vormen de eerste keuze voor langetermijnbehandeling van angststoornissen. Bètablokkers zoals propranolol kunnen helpen bij prestatiegerichte angst door fysieke symptomen te verminderen. Buspiron is een specifiek anti-angstmedicijn dat minder verslavingsrisico heeft dan benzodiazepines en geschikt is voor langdurige behandeling van gegeneraliseerde angststoornis.
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een neurologische ontwikkelingsstoornis die zowel kinderen als volwassenen kan treffen. De hoofdsymptomen omvatten aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. Bij kinderen uit zich dit vaak door problemen met stilzitten, concentratie tijdens schooltaken en het volgen van instructies. Volwassenen met ADHD ervaren moeilijkheden met timemanagement, organisatie en het voltooien van taken.
De diagnose wordt gesteld door gespecialiseerde zorgverleners via uitgebreide evaluaties en vragenlijsten. Een vroege diagnose is cruciaal voor effectieve behandeling. ADHD heeft significante impact op het dagelijks leven, van schoolprestaties tot werkrelaties en sociale interacties.
In België zijn verschillende ADHD-medicijnen beschikbaar op voorschrift. De behandelingsopties omvatten:
Dosering wordt individueel aangepast onder medische begeleiding. Bijwerkingen kunnen eetlustverlies, slaapproblemen en stemmingswisselingen omvatten. Regelmatige controles zijn essentieel voor optimale behandeling.
Slaapstoornissen zijn wijdverbreide aandoeningen die de levenskwaliteit ernstig kunnen beïnvloeden. Insomnie, gekenmerkt door moeilijkheden met inslapen of doorslapen, is de meest voorkomende slaapstoornis. Slaapapneu veroorzaakt ademhalingsproblemen tijdens de slaap, wat leidt tot versnipperde nachtrust en dagmoeheid.
Restless legs syndroom zorgt voor onprettige sensaties in de benen met een onweerstaanbare drang om te bewegen. Nachtelijke angsten en nachtmerries kunnen vooral bij kinderen en adolescenten voorkomen, maar treffen ook volwassenen. Deze stoornissen vereisen vaak professionele evaluatie voor adequate behandeling.
Voor de behandeling van slaapstoornissen zijn verschillende farmaceutische opties beschikbaar in België:
Veilig gebruik vereist strikte naleving van voorschriften en bewustzijn van mogelijke afhankelijkheid. Langdurig gebruik moet altijd onder medische supervisie plaatsvinden om ontwenningsproblemen te voorkomen.
Psychotische stoornissen zijn ernstige mentale aandoeningen waarbij de realiteitsbeleving wordt verstoord. Schizofrenie is de meest bekende vorm en kenmerkt zich door een combinatie van positieve symptomen (waanvoorstellingen, hallucinaties, desorganiseerd denken) en negatieve symptomen (verminderde emotionele expressie, sociale terugtrekking, gebrek aan motivatie). Waanvoorstellingen zijn vaste, onjuiste overtuigingen die niet worden beïnvloed door bewijs van het tegendeel, terwijl hallucinaties zintuiglijke waarnemingen zijn zonder externe stimulus. De behandeling bestaat uit een combinatie van antipsychotische medicatie en psychosociale interventies. Met de juiste behandeling kunnen veel patiënten een stabiel leven leiden, hoewel de prognose varieert per individu en vroegtijdige behandeling de uitkomst aanzienlijk kan verbeteren.
Antipsychotische medicijnen zijn de hoeksteen van de behandeling van psychotische stoornissen. Er zijn twee hoofdgroepen: typische antipsychotica zoals haloperidol en chlorpromazine, en atypische antipsychotica zoals risperidone, olanzapine en quetiapine. Atypische antipsychotica hebben over het algemeen minder bewegingsstoornissen als bijwerking. Voor patiënten met therapietrouw problemen zijn depot-injecties beschikbaar die weken tot maanden werkzaam blijven. Belangrijke bijwerkingen omvatten:
Regelmatige monitoring van gewicht, bloedsuiker en leverwaarden is essentieel voor veilig gebruik.
Het is cruciaal om professionele hulp te zoeken bij aanhoudende symptomen die het dagelijks functioneren beïnvloeden, zoals ernstige stemmingswisselingen, paniek, slaapproblemen of suïcidale gedachten. Medicijnen voor mentale stoornissen kunnen interacties hebben met andere geneesmiddelen, alcohol en bepaalde voedingssupplementen. Tijdens zwangerschap en borstvoeding vereist medicatiegebruik zorgvuldige afweging van risico's en voordelen in overleg met de behandelend arts. Het plotseling stoppen met psychofarmaca kan gevaarlijke ontwenningsverschijnselen veroorzaken. Medicatie moet altijd geleidelijk worden afgebouwd onder medisch toezicht, waarbij de dosering stapsgewijs wordt verminderd over weken tot maanden, afhankelijk van het type medicijn en de individuele situatie van de patiënt.
De apotheker speelt een belangrijke rol bij medicatiebegeleiding, het monitoren van bijwerkingen en het verstrekken van praktisch advies over inname. Effectieve behandeling vereist nauwe samenwerking tussen huisarts, specialist en andere zorgverleners. Naast medicatie is psychologische ondersteuning zoals cognitieve gedragstherapie vaak essentieel. In België zijn verschillende hulpbronnen beschikbaar:
Bij acute crisissituaties met gevaar voor zichzelf of anderen moet onmiddellijk 112 worden gebeld voor spoedhulp.
