Kanker ontstaat wanneer cellen in het lichaam ongecontroleerd beginnen te groeien en delen. Deze abnormale cellen vormen tumoren die gezond weefsel kunnen beschadigen en zich door het lichaam kunnen verspreiden via het bloed- of lymfesysteem. Er bestaan vele verschillende vormen van kanker, elk met specifieke kenmerken en behandelingsbenaderingen.
De meest voorkomende kankertypen in België zijn:
Chemotherapie werkt door kankercellen te beschadigen of te vernietigen, vaak door hun DNA te verstoren of celdelingprocessen te blokkeren. Deze medicijnen richten zich voornamelijk op snel delende cellen, wat verklaart waarom ook gezonde cellen zoals haarcellen kunnen worden aangetast.
Gerichte therapie en immunotherapie zijn nieuwere behandelingsvormen die specifieker inwerken op kankercellen. Gerichte therapie blokkeert specifieke eiwitten die kankergroei stimuleren, terwijl immunotherapie het eigen immuunsysteem versterkt om kanker te bestrijden. Hormonale behandelingen worden gebruikt bij hormoonafhankelijke kankers zoals bepaalde vormen van borst- en prostaatkanker.
België heeft uitgebreide screeningsprogramma's voor borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Deze programma's zijn gratis beschikbaar via de mutualiteiten en spelen een cruciale rol in vroege opsporing. Medicatie speelt verschillende rollen afhankelijk van het kankerstadium: van curatieve behandeling in vroege stadia tot palliatieve zorg bij gevorderde kanker.
In België worden verschillende chemotherapiemedicijnen gebruikt, elk met specifieke toepassingen en werkingsmechanismen. Cyclophosphamide (Endoxan) is een alkylerend middel dat DNA-verbindingen vormt en celdelinge verhindert. Het wordt vaak gebruikt bij lymfomen, leukemie en verschillende solide tumoren.
Doxorubicine (Adriamycin) behoort tot de anthracycline-familie en werkt door DNA-replicatie te verstoren. Cisplatine en Carboplatin zijn platinumverbindingen die effectief zijn tegen verschillende kankertypen. 5-Fluorouracil (5-FU) verstoort de DNA-synthese en wordt frequent gebruikt bij darmkanker. Paclitaxel (Taxol) verhindert de normale functie van microtubuli tijdens celdelinge.
Elk chemotherapiemedicijn heeft specifieke indicaties:
Combinatietherapieën zijn vaak effectiever dan monotherapie. Behandelprotocollen worden aangepast aan het kankertype, stadium en de algemene gezondheid van de patiënt. Dosering en toedieningsschema's variëren van wekelijkse infusen tot cycli van enkele weken.
Chemotherapie kan verschillende bijwerkingen veroorzaken, waaronder misselijkheid, braken, vermoeidheid, haaruitval en verhoogde infectiegevoeligheid door beenmergonderdrukking. Regelmatige bloedcontroles zijn essentieel om de witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes te monitoren.
Ondersteunende medicatie zoals anti-emetica voor misselijkheid, groeifactoren voor beenmergondersteuning en profylactische antibiotica worden vaak voorgeschreven. Patiënten moeten nauw worden gevolgd door het oncologieteam en bij ernstige bijwerkingen onmiddellijk medische hulp zoeken.
Gerichte therapie vertegenwoordigt een revolutionaire benadering in de kankerbehandeling, waarbij medicijnen specifiek ingrijpen op moleculaire doelwitten die betrokken zijn bij tumorgroei. In België zijn verschillende gerichte kankermedicijnen beschikbaar via het RIZIV-terugbetalingssysteem. Deze innovatieve behandelingen bieden hoop voor patiënten met specifieke tumorkenmerken.
Immunotherapie activeert het eigen immuunsysteem om kankercellen te herkennen en aan te vallen. Pembrolizumab (Keytruda), Nivolumab (Opdivo) en Ipilimumab (Yervoy) zijn PD-1 en CTLA-4 remmers die bijzonder effectief zijn bij melanoom, longkanker en andere tumortypes. Deze behandelingen worden in België vergoed voor specifieke indicaties na multidisciplinair overleg.
Gerichte therapieën veroorzaken minder bijwerkingen dan traditionele chemotherapie omdat ze specifiek kankercellen aanvallen zonder gezonde cellen te beschadigen. Ze kunnen vaak gecombineerd worden met andere behandelingen voor optimale resultaten en bieden patiënten een betere kwaliteit van leven tijdens de behandeling.
Hormonale therapie is een essentiële behandeling voor hormoonafhankelijke kankers, waarbij medicijnen de werking van hormonen blokkeren die tumorgroei stimuleren. Deze behandelingen zijn bijzonder effectief bij hormoonreceptor-positieve borstkanker en prostaatkanker, met vaak jarenlange toediening voor optimale resultaten.
Hormonale behandelingen worden primair ingezet bij hormoonreceptor-positieve borstkanker, zowel in adjuvante setting na operatie als bij gemetastaseerde ziekte. Bij prostaatkanker vormen ze de hoeksteen van systemische behandeling. In sommige gevallen worden ze preventief voorgeschreven bij vrouwen met verhoogd risico op borstkanker.
De duur van hormonale behandeling varieert van 5 tot 10 jaar, afhankelijk van individuele risicofactoren en tumorkenmerken. Regelmatige controles zijn essentieel voor het monitoren van bijwerkingen zoals bot density verlies, cardiovasculaire effecten en lever functie. Speciale aandacht voor botgezondheid is cruciaal, vaak met supplementatie van calcium en vitamine D, en bij noodzaak bisfosfonaten of denosumab.
Misselijkheid en braken behoren tot de meest voorkomende bijwerkingen van chemotherapie. Moderne anti-emetica bieden effectieve bescherming tegen deze vervelende symptomen. Ondansetron, Granisetron en Palonosetron zijn 5-HT3-receptorantagonisten die bijzonder effectief zijn bij acuut optredende misselijkheid. Deze medicijnen worden vaak gecombineerd met andere middelen voor optimale bescherming.
Metoclopramide en Domperidon werken via verschillende mechanismen en zijn vooral nuttig bij vertraagde misselijkheid. Dexamethason speelt een cruciale rol als ondersteunende behandeling en versterkt de werking van andere anti-emetica aanzienlijk. De combinatie van verschillende anti-emetica wordt aangepast aan het risicoprofiel van de specifieke chemotherapie.
Kankerbehandelingen kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken die specifieke medicamenteuze ondersteuning vereisen. Groeifactoren zoals Filgrastim en Pegfilgrastim stimuleren de aanmaak van witte bloedcellen en helpen infectierisico's te verminderen. Deze biologische medicijnen zijn essentieel bij behandelingen die het immuunsysteem onderdrukken.
Adequate pijnbeheersing en symptoomcontrole zijn fundamenteel voor de kwaliteit van leven tijdens behandeling. Infectiepreventiemedicijnen beschermen kwetsbare patiënten tegen opportunistische infecties.
Nutritionele ondersteuning speelt een belangrijke rol bij het behoud van kracht en veerkracht tijdens kankerbehandeling:
Het Belgische gezondheidssysteem biedt uitgebreide dekking voor kankermedicijnen via het RIZIV. Kankermedicijnen vallen meestal onder categorie A of B, waarbij categorie A volledig vergoed wordt en categorie B een beperkt remgeld kent. De vergoeding is afhankelijk van specifieke medische criteria en moet worden aangevraagd door een erkend oncoloog.
De behandelend oncoloog speelt een cruciale rol bij het aanvragen van terugbetaling en moet aantonen dat de behandeling medisch noodzakelijk is volgens de vastgestelde richtlijnen. Voor dure innovatieve medicijnen gelden vaak strengere voorwaarden en is voorafgaande goedkeuring vereist.
België biedt verschillende programma's voor toegang tot nieuwe behandelingen. Het Medisch Noodzakelijkheidsprogramma verleent toegang tot niet-terugbetaalde medicijnen in uitzonderlijke gevallen. Compassionate use programma's maken vroege toegang mogelijk tot veelbelovende experimentele medicijnen voor patiënten zonder andere behandelingsopties.
Klinische studies bieden patiënten toegang tot de nieuwste ontwikkelingen in kankerbehandeling. Belgische oncologiecentra participeren actief in internationale onderzoeksprogramma's.
De aanvraagprocedure voor terugbetaling start bij de behandelend specialist en verloopt via de ziekenfondsen. Patiëntenorganisaties zoals Kom op tegen Kanker bieden waardevolle ondersteuning en informatie over rechten en mogelijkheden. De nauwe samenwerking tussen ziekenhuisapothekers en officina-apothekers waarborgt continuïteit van zorg en optimale medicatiebegeleiding voor kankerpatiënten.
